De onderste vier zintuigen

• Tastzin (fysiek); door middel van de tastzin leert het kind de begrenzingen van zijn eigen lichaam kennen.
• Levenszin (ether); de levenszin is verbonden met het gevoel van behagen of onbehagen.
• Bewegingszin (astraal); de bewegingszin is het vermogen om de eigen bewegingen gewaar te worden.
• Evenwichtszin (ik); de evenwichtszin helpt mede tot oprichting te komen en zich in de ruimte te oriënteren. Door dit zintuig leert het kind zich motorisch in de wereld te integreren.

Tastzin

Hard/zacht, aftasten; confrontatie met de wereld wordt aangegaan, grenzen leren beleven, brengt ervaring van - ik hier, wereld daar.

Eczemen: huid gevoeliger, beleeft ik/wereld niet goed.

Niet goed ontwikkelde tastzin: over grenzen heengaan; vernielzucht.

Gezonde tastzin - eerbied voor de dingen komt tot ontwikkeling.

Levenszin

Gevoel van welzijn, thuis zijn in eigen huis (organisme). Kinderspelen oefent deze zin. Moeheid (etherlichaam)

Bewegingszin

Leerkracht houdt kinderen wakker met gebaren, in beweging brengen (astraal lichaam).

Evenwichtszin

Evenwichtszin: Oor, Ik. Ruimte beheersen/behappen, niet meegenomen; uit het lood geslagen.

---

Observatie bij de lagere zintuigen

Conferentie in de zomer van 2000

Aanwijzingen voor een genezend onderwijsmethodiek

Nettie Fabrie presenteerde de volgende kwaliteiten:

Tastzintuig

Kwaliteiten

• Veiligheid
• Geborgenheid
• Vertrouwen in de wereld
• Veiligheid in de fysieke realiteit, ·dat geeft op zijn beurt vrijheid om te exploreren
• Vertrouwen in de geestelijke wereld
• Vertrouw in de volwassenen
• Vertrouwen in de zelf
• Aanvaarding van de grenzen - uiterlijk zowel als innerlijk
• De eigen ruimte aanvoelen; respect voor de ruimte van de ander.

Hoe kunnen wij deze kwaliteiten versterken?

• Aanraken, knuffelen
• Liefdevolle autoriteit
• Worstelen
• Spelen en spelletjes
• Interessante objecten van verschillende teksturen en materialen aanbieden
• Materialen uit de natuur
• Stimuleren van het kind om de vrije natuur actief te beleven
• Knutselen
• Taken uitvoeren en hard werken
• Kleding van natuurvezels

Wat werkt de gezonde werking van dit zintuig tegen?

• Gebrek aan normale aanraking
• Overbezorgdheid ten opzichten van ongewenste aanraking
• Tactiele afwijzing
• Te vroeg wakker zijn
• Overbezorgdheid in het algemeen (gevaar, vies)
• Gebrek aan spelmateriaal dat tot exploratie nodigt.
• Te veel specerijrijke voedsel op een jonge leeftijd
• Shock of trauma
• Inactieve levensstijl
• Kleding van kunststof
• Streng disciplinair opvoeding – het kind aarzelt om de wereld tegemoet te gaan.

Waaraan lezen wij af dat er hulp nodig is?

• Een gevoel dat men 'valt'
• Hysterie
• Onzekerheid, wantrouwen
• Cynisme
• Sterke aardgebondenheid
• Materialisme
• Verdedigende houding, terugtrekking
• Wantrouwen in leeftijdsgenoten en volwassenen
• De natuurlijke afstand tussen de zelf en de ander niet aanvoelen, zich opdringen.
• Sterke afhankelijkheid van de eigen behoeften en angsten.
• Weinig bewustzijn voor de behoeften van anderen.
• Opstandig en graag tegenstribbelen
• Argumentatief en uitdagend

De levenszin

Kwaliteiten

• Onbewust gevoel van welzijn
• Vertrouwen dat de wereld goed is
• Een gevoel voor het volkomen, heelheid van de wereld.
• Een veilige basis hebben van waaruit in de wereld kunnen geloven
• Geduld en vermogen de tijd te nemen om problemen op te lossen
• Een gevoel van verwondering en ontzag
• De mogelijkheden om de tegenstrijdigheden van de wereld onder ogen te zien
• Accepteren voor wat onrechtvaardig schijnt te zijn.
• Aanvaarding dat er verschillen zijn
• Innerlijke flexibiliteit
• Zelfreflectie

Hoe kunnen wij deze kwaliteiten versterken?

• Gezonde voeding
• Passende lof
• Ritme en ordening
• Op gepaste wijze laten kennismaken met de sterfelijkheid
• Opbouw van verwachting en afwachtende vooruitzicht ergens naar
• Uitstel van onmiddellijke gratificatie
• Tijd beschikbaar stellen voor contact met de natuur
• Omgeving van wisseling tussen warmte en koude ervaren
• Spelletjes en verhalen waarbij rechtvaardigheid en eerlijkheid ervaren kunnen worden.
• Humor
• Verrassingen
• Tolerantie laten beleven

Wat werkt de gezonde ontwikkeling van dit zintuig tegen?

• Gebrek aan duidelijke en bewuste aangeving van de grenzen
• Weinig of inconsequente grenzen geven
• Gebrekkige aandacht voor de fysieke behoeften krijgen
• Fragmentatie
• Snelle besluitneming
• Steriele omgeving, te veel comfort
• Media, virtuele realiteit
• Te serieus, zwaarwichtig bejegend
• Als een volwassene behandelt
• Haastige levensstijl
• Weinig contact met de natuur
• Slechte dieet
• Op een te jonge leeftijd leren afspraken maken, onderhandelen
• Geen ritme en regelmaat in het dagelijkse leven
• Gebrek aan spel mogelijkheden
• Overbeschermd zijn
• Steriele omgevingen, teveel comfort

Waaraan lezen wij af dat er hulp nodig is?

• Een gevoel dat er 'iets aan de hand' is
• Onveilige gevoel
• Snel geneigd om anderen aan te spreken op fouten en een label op te plakken.
• Lage zelfwaardering
• Angst of schuldgevoelens
• Ongeduld, vraatzuchtig of hebzuchtig
• Een gevoel of gebaar van teleurstelling bij alles
• Onverdraagzaam tegenover de tekortkomingen van anderen
• Intolerantie voor de eigen zwakke punten.
• Obsessieve of compulsieve gedrag.
• Verhoogde potentie tot verslaving
• Gebrek aan interesse
• Gebrek aan vertrouwen in of betrokkenheid met anderen
• Snel geërgerd en geïrriteerd.
• Problemen bij het accepteren van grenzen of inperkingen.
• Neiging om te onderhandelen
• Voel zich snel slachtoffer of 'zondebok'

Bewegingszin

Kwaliteiten

• Vlijtig en doelgericht zijn
• Rechtop bewegen
• Een goed gevoel voor de verhoudingen van een deel tot een geheel
• Sensitiviteit en subtiliteit
• Nabootsen van gezonde, doelgerichte bewegingen
• Individuele kracht
• Verdieping van het ego
• Verbondenheid met eigen lichamelijkheid en aarde
• De eigen ruimtelijkheid goed beleven
• Verhouding tot zwaartekracht/lichtheid, voor/achter, links/rechts
• Vertering van voeding en cognitieve verwerking van indrukken

Hoe kunnen wij deze kwaliteiten versterken?

• Gelegenheid geven om het milieu positief te beïnvloeden
• Spel en spelletjes
• Verhalen vertellen
• Het kind helpen om bewust te zijn van handelingen
• Taken en opdrachten
• Het laten beleven dat volwassenen doelgericht werk verrichten
• Ritme en voorspelbaarheid
• Veiligheid en geborgenheid
• In de verschillende elementen bewegen (water, zand)
• Poppenspel
• Volgehouden beweging dat uithoudingsvermogen stimuleert
• Bewegingen aanpassen aan omgeving: in een mik van een boom zitten, in een speelbox
• Bewegingen die om een verandering van richting vragen

Wat werkt de gezonde werking van dit zintuig tegen?

• Angst
• Levensstijl met weinig bewegingsmogelijkheden.
• Een te snelle levensstijl
• Elektronische media
• Onder de voeten gelopen zijn, steeds in de bewegingen geremd worden.
• Gebrek aan ordening
• Gebrek aan gezonde voorbeelden om na te bootsen
• Moderne huishoudelijke apparaten
• Virtuele werkelijkheid (computerspelletjes)
• Concurrerende sporten op een te jonge leeftijd.
• Slechtpassende kleding en schoeisel

Waaraan lezen wij af dat er hulp nodig is?

• Minderwaardigheidsgevoel, hopeloosheid
• In zichzelf gekeerd
• Angsten
• Verspilling van kracht
• Vaste concepten, strakke denkpatronen, gevoelens of handelingen
• Non-verbale of sociale subtiliteiten niet kunnen aanvoelen
• Saai of kleurloos zijn
• Weinig respect tonen voor volwassenen.
• Verlies van biografische lijn 'wie ben ik aan het worden'
• Depressie en naar binnen gekeerd zijn
• Ongevoelig naar de anderen toe
• Hypersensitief ten opzichten van de eigen ruimte
• Minder gevoelig voor de ruimte van de ander
• Onoplettend, achteloos
• Onrustig, druk
• Spraakproblemen

Evenwichtszin

Kwaliteiten

• Een gevoel van innerlijk evenwicht
• De mogelijkheid om je weg te vinden
• Concentratie en ontspanning
• Inspanning en loslaten
• Respect en eerbied/praktisch zijn
• Esoterisch/exoterisch
• Ritmeverandering
• Gevoel voor de middenweg
• Gezonde ritmische stelsel
• Gevoel voor passendheid
• Tijd inschattingsgevoel
• Vermogen om stil te zijn en te kunnen luisteren
• Altruïsme
• Vermogen om aandacht vrijwillig te richten

Hoe kunnen wij dit zintuig versterken?

• Ritme en voorspelbaarheid
• Wisseling van serieus zijn en humor
• Activiteiten als schaatsen, fietsen, zeilen
• De volwassene moet een sterk innerlijke beeld vormen van alles dat hij het kind aanbiedt
• Feesten om de seizoenswisselingen te beleven
• Dagelijkse en wekelijkse ritmen (maaltijden, bedtijden)
• Verhalen dat polariteiten en een oplossing van het probleem uitbeelden
• Een middenweg vinden
• Onze eigen innerlijke evenwicht vormen door verzorging en onderhouden ervan

Wat werkt de gezonde werking van dit zintuig tegen?

• Een a-ritmische levensstijl
• Volwassenen die een a-ritmische levensstijl als voorbeeld handhaven
• Volwassenen die een inflexibele levensstijl hebben
• Volwassenen met snelle, glibberige antwoorden, snelle ondoordachte handelingen
• Volwassenen die hun eigen behoeften voorrang geven
• Zwarte humor en sarcasme
• Leraren en ouders die moe en kort van draad zijn
• Media

Waaraan lezen wij af dat er hulp nodig is?

• Innerlijke spanning
• Spontaan vallen
• Alsof gedreven, steeds opgewonden
• Hyper paraat
• Impulsief, eruit flappen
• Kan de beurt niet afwachten
• Babbelt voort en niet stil kunnen zitten.
• Egocentrisch
• Het kind handelt alternatief op een volwassen wijze, is te vroeg het 'kind-zijn' kwijt, dan weer lijkt het getraumatiseerd, overmatig open en kinderlijk.

Association for a Healing Association - healingeducation.org

© Helend opvoeden  2025