Ritmen - voorbeelden en werking
Bewegingsoefeningen
Jambe
Kort-lang (zacht-hard): stijgend karakter.
Het is een ritme dat de kinderen bijzonder actief kan maken. Het heeft zelfs iets opzwepends. Het moet dus met zorg gehanteerd worden, zoniet dan verwordt het tot chaos. Al durf ik dat wel zo ver laten komen, juist met de bedoeling om onmiddellijk daarna tot stilte en hoogste concentratie te komen. Dit ritme sluit goed aan bij het cholerische temperament.
Wij rijden met geweld, hoe, hoe op 't zwarte ros, o'v'ral naartoe.
Trap-boem, zo gaan wij in galop trap, trap, boem, boem, hop, hop.
of iets minder opjagend:
Ik zat me voor het vensterraam onnoem'lijk te vervelen;
Ik wou dat ik twee hondjes was dan kon ik samen spelen.
Anapest
Kort-kort-lang (zacht-zacht-hard): stijgend karakter.
Het is iets rustiger van aard dan de jambe. Door de dubbele opmaat. Maar werkt toch opwindend, doordat het korte ritme, waarvan het eerste sterk benadrukt wordt, bijzonder tot voortgaan aanzet. Je kan het rustig stappen, maar ook steeds sneller en stuwender. Het is het ritme dat best past bij een sanguinisch temperament.
Zie het sneeuwt, zie het sneeuwt!
En het dwarrelt omlaag.
Zie het sneeuwt, zie het sneeuwt!
Vlokken vallen gestaag,
Vlokken vallen en dwar-
relen licht en heel zacht.
Zij bedekken de aar-
de met sneeuwwitte vacht.
En de donkere aarde
Daar onder nu wacht
Tot de lente opnieuw
't jonge groen heeft gebracht.
Trochee
Lang-kort (hard-zacht): dalend of neerleggend karakter.
Het ingehoudene van de lange lettergreep komt op de voorgrond. De remming wordt voelbaar. Het ritme vertraagt. Het flegmatische temperament voelt zich bij dit ritme goed. Het zou ùren kunnen doorgaan.
Schuitje varen,
Theetje drinken,
Varen naar de overtoom,
Drinken zoete melk met room,
Zoete melk met brokken,
Tien uur slaan de klokken.
Dactylus
Lang-kort-kort (hard-zacht-zacht): dalend of neerleggend karakter. Door de lange lettergreep komt de ingehoudenheid op het voorplan. De twee korte lettergrepen zijn er als het ware de uitlopers van. Elke lange lettergreep vereist een nieuwe aanzet. Het is het minst krachtige ritme, het minst dynamische. Ondanks de twee korte elementen, die juist toch tot voortgaan dwingen. Het kan dus ook zo gehanteerd worden dat de korte elementen iets meer nadruk krijgen. Het ritme wordt dan levendiger. Het is het ritme van het melancholische temperament.
Immer verloren in 't eigen verdriet,
Mijmert de treurwilg zijn droevige lied.
Hangen zijn takken en hangen zijn blad
over het water en over het pad.
Van de site van Luc Cielen:
© Helend opvoeden 2025
