B. Klas een - groep 3

Schilderen  

Kleurverhaaltjes

De schrijfster van het boekje 'Farbgeschichten' ( Anita Schröder) zegt in de inleiding dat ze deze aanwijzingen schreef voor kleuterleidsters, leraren van de jongste schoolkinderen, schildertherapeuten, heilpedagogen en laatst maar niet het minst, ouders. Hoewel het niet speciaal is geschreven voor kinderen met een ontwikkelingsachterstand, is het net zo goed te gebruiken voor deze kinderen. Ze stelde het boekje op na een lange loopbaan aan de Margarethe Hauschka-school voor kunstzinnige therapie.

Nat-in-nat schilderen

Kleuren, kleuren, kleuren
Rood, geel en groen
Zou jij mee willen doen?

Al die kleuren kijk eens hier
Pak maar gauw kwast en papier.

Zon en regen samen?
Kijk dan eens omhoog
En zie al de kleuren in de regenboog

Anja Senders en Linda van Frankfoort

Materiaal en werkwijze

Voorbereiden van de verfpotjes door ze met water te verdunnen; beginnen met verdunnen een deel verf / twee delen water en dan verder met water verdunnen tot de gewenste intensiteit is bereikt. De juffen bereiden de potjes voor, de kinderen kunnen toekijken.

De kinderen kunnen helpen bij het uitdelen van de materialen - schilderplanken, penselen, potjes enzovoort. Maak er een leuk ritueel van. Geef het begin en eind van de les aan met een liedje of gedichtje.

Potjes water bij ieder kind voor het bevochtigen van het papier. Daarna wordt het gebruikt bij het schoonmaken van de penselen. Wanneer de kinderen nog moeite hebben met het zuiver houden van de kleuren in de verfbakjes, kan men voor elk van de drie kleuren een potje met water voorzien. Drie penselen is ook nog een mogelijkheid. Het heeft tijd en geduld nodig om de kinderen te leren zó met de materialen om te gaan dat de kleuren zuiver blijven. Het is echter een belangrijk en gezond leerproces. Ze leren met aandacht te werken en om zich te concentreren op hun handelingen.

Sponsjes (het liefst natuurspons) gebruiken om het papier nat te maken. Het voelen van de materialen stimuleert de zintuigen. De textuur van een spons verandert bij het opzuigen van het water, er zijn temperatuurverschillen waar te nemen, enzovoort. Laat de kinderen het bewust ervaren. Hoe voelt een penseel op je wang? Op je handpalm of op de rug van je hand?

Het papier nat maken; gebruik papier dat vocht makkelijk opzuigt. Het papier kan in een bak met water ondergedompeld óf met een spons nat gemaakt worden; wanneer een spons gebruikt wordt, zorgen dat er niet te hard gewreven wordt; het papier op een schilderbord plaatsen en met de spons heen en weer of op en neer zachtjes en voorzichtig vegen; kan ook vanuit midden naar buiten (stervorm). Overtollig vocht drogen door een katoenen doekje (minstens zo groot als papier) over papier te leggen en zachtjes te drukken.

De kleuren worden aangeboden in kleine bakjes. Voor de jongste kinderen is het goed om met de drie primaire kleuren, rood, blauw en geel, te beginnen. Soms bieden de leidsters de kleuren om praktische redenen droog in een bakje aan. Streng gesproken is dat niet de beste methode voor het werken met de kleuren. De beweeglijke en scheppende eigenschappen komen het best tot hun recht wanneer de kleuren in vloeibare vorm aangeboden worden. Het is natuurlijk veel praktischer om ze droog te gebruiken, omdat er dan geen ongelukken mee kunnen gebeuren. Het is misschien toch de moeite waard om te proberen een creatieve oplossing te vinden. Een stevig houten blok als houder voor de losse verfbakjes kan bijvoorbeeld voorkomen dat de verfpotjes omgeduwd worden.

Farbgeschichten - Anita Schröder

Kunstzinnige aanwijzingen en voorbeelden van kleurverhalen

Kunstzinnige activiteiten zijn voeding voor het ontwikkelende kind. Ze zijn een hulp bij het ontplooien van fantasiekrachten. Het schilderen speelt hierbij een bijzondere rol.

Kinderen worden wakker voor het beleven van de kleur tussen de 3 en 4 jaar. Hij houdt van kleuren, speelt met ze en is er graag mee bezig.

Iedere kleur heeft zijn eigen aard en drukt iets individueels uit.

Rood is machtig sterk en krachtig
Geel brengt licht aan heel de wereld
Blauw is zacht, stil en goed, wil jou en mij behoeden.

Roze

Het eerste morgenrood kleurt zich zo teder als een lichte briesje. Ze vlucht weg voor de sterke kleuren van de dag. Ze herinnert ons aan onze eerste kindertijd. Wanneer ze als perzikbloesem verschijnt.

Rood

Rood voert ons midden in het leven; in polariteit stijgt het een tint boven het karmijn en het vermiljoen uit; het kan feestelijk, prachtig en verheven zijn. Het is sterk, ernstig en edel; het geeft warmte; het kan hoogmoedig of zonnig zijn. Als het lichter wordt tot aan het roze toe, is het mild en aanmoedigend.

Oranje

Oranje geeft kracht; het kan aan de ene kant tot geel oplichten, aan de andere kant tot koperrood verdichten.

Geel

Geel maakt de wereld helder en vrolijk, het brengt overal in de wereld licht en leven; het kan puur lachen maar ook brutaal zijn of plagend.

Blauw

Blauw is niet alleen stil, goed of omhullend, het kan ook inperken of kil en koud zijn; het neigt tot vorm, wil zich graag afsluiten of begrenzen door vaste vorm aan te nemen. Bergen in de verte schijnen blauw te zijn en vormen duidelijke contouren.

Groen

Groen verspreidt rust en vrede; het kan flegmatisch zijn; andere kleuren, zoals rood, neigen op groen te willen huppelen en dansen.

Lila

Lila is teer en luchtig net als roze, vooral wanneer het met zijn complementaire kleur, geel, speelt. In zijn lichte nuance kan het zelfs koket zijn; als violet is het dichter en donkerder wanneer rood of de diepere tinten blauw er zich mee verbindt. Het donkere, vaste is zijn ware rijk; het is ernstig en neemt je mee naar de diepte.

Violet

De kleuren hebben ons veel te vertellen. Kinderen kunnen zich uitstekend met de aan hen verwante 'kleurenkinderen' onderhouden. Aan de kleuren kunnen ze groeien en zich ontwikkelen. Zij verbinden zich met het wezenlijke in de kleuren en zij nemen waar wat de kleuren met elkaar doen.

Door het schilderen worden concentratie en vaardigheid geoefend. De voorbereiding op zich hoort ook bij het geheel. Het geeft het kind de gelegenheid en de tijd om zich met de activiteit te verbinden. Hij neemt deel aan de uiterlijke ordeningsproces, maar tezelfdertijd ook aan een innerlijke ordeningsproces. Het helpt de kinderen om tot rust te komen en zich te kunnen concentreren. Het schilderen helpt het kind om de scheppende fantasiekrachten te leren gebruiken. Deze krachten moeten soms wakker gemaakt of tot leven gewekt worden. Het kan zijn dat ze in overvloed aanwezig zijn en het kind als 't ware overspoelen. Dan moeten ze gekanaliseerd en gebundeld worden. Kleuren zijn direct verwant aan het gevoelsleven. Ze brengen beweging tot stand binnen het gevoelsleven en helpen zo om in de andere twee gebieden, het denken en het willen, eenzijdigheden op te heffen of minstens weer in beweging te brengen.

Wij neigen om een belangrijke plaats te geven aan vormen in een wereld waarin voorwerpen vanuit het intellect bekeken en geanalyseerd worden. Vormen die aan voorwerpen gebonden zijn werken echter dodend op de fantasievolle belevingen van de kinderen. Het zijn juist de fantasiekrachten die wij willen kweken en behoeden.

De kinderen leren zelf actief te worden en in de kleuren te duiken wanneer de kleuren op een levende manier gebracht worden. Dan werkt het schilderen enthousiasmerend. Ze werken vrijscheppend. Ze kunnen zich uiten in het kleurbelevenis wanneer het kleurenspel op deze wijze aangeboden wordt. Er kan bijvoorbeeld een 'verhaaltje' gebruikt worden:

"Kijk eens hoe zit het brutale Rood in de nek van onze parmantige kleine Lila. Lila staan boven op de rustig slapende Blauw."

"Kijk eens hoe gluurt Rood door Blauw heen!"

Of een ander voorbeeld:

Rood vindt een mooi open plekje
In vriend Blauw is voor hem een gezellig stekje.

De kleuren worden als figuren geïntroduceerd en dat werkt opbouwend in de ziel. De kleuren zijn actief geworden. Wat op een speelse, verhalende wijze gebracht wordt, kan op menigvuldige wijze uitgevoerd worden. Het brengt warmte en enthousiasme – vuur.

Blauw tilt Geeltje omhoog
Kijk hem stralen in de hemelboog

Toen Geel Blauw gevonden had riep hij luid
Ik heb je gevonden, schavuit!
Ze lachten en ze omarmden elkaar zowaar;
Tot eentje zei: 'kijk, wij zijn zo groen als gras',
Toen stopten ze pas!

Omdat Blauw en Geel zich zulke goede vriendjes toonden
Dacht de zon ze te gaan belonen
Hij stuurde aan groen daar beneden zijn warme stralen
En wekte een bloempje zo rood als de roodste koralen.

Vier vrolijke rode knapen dansen in 't rond
Op de groene groene groene grond.

Blauw zei: "O, wat een kou"
En vroeg wie haar toch warmen wou?
Toen sprak Rood: ik doe het wel,
Mijn armen verwarmen je snel'

Kleine Rosa ligt in de armen van Blauw
Zo fris als de morgendauw

Glanzend rood en stralend Geel waren goed bevriend.
'Ach, ik wilde dat ik zo kon stralen als jij,'zei Rood 'ik denk, dat ik het niet verdien'
Geel zei: 'En ik wou dat ik zo krachtig kon glanzen zoals jij, mijn sterke vriend '

Toen schonk het lieve Rood aan Geel van zijn glans
En Geel gaf van zijn stralen aan Rood, een stralende krans.

Wie is het die daar zo trots in het midden troont?
Alle kleuren knielen zich voor hem neder;
Koning Rood wordt bekroond
Vanwege de kracht dat in hem woont.

Wanneer alle kleuren samen klinken,
Elkaar doorstralen, blinken
Komt de regenboog met kleurenglans
Alle kleuren dansen de regenboogdans!

Een goede Groen ging eens uit wandelen...

Maar o jee! Hij raakte zijn geel toen kwijt!

Is onze lieve Blauw alleen achter gebleven?
Neen, gelukkig kwam een zachte Roos naar binnen treden.

Daar komt de glanzende Rood aangelopen
Blauw z'n eenzaamheid is snel afgelopen!

Rood riep luidkeels, toen hij zijn vriend zag staan:
"Kom, laten wij samen uit wandelen gaan."
Ze liepen heen, ze liepen weer
Maar... toen zag niemand ze meer!
Waar zijn nu toch de vrienden van weleer?

Ze zijn in het Lila getooid, wat een statig paar
Samen naar huis, ze blijven bij elkaar

Daar komt vriend geel aangesprongen
Wat straalt hij toch vrolijk, die jongen!

Rood, geel en blauw wonen in de Lindenlaan
Kom, laten wij samen dansen en spelen gaan
Ze speelden haasje over en renden door de laan
Zonder een keertje stille te staan!

Ze werden moe van al dat springen en spelen
Gingen naar huis weer henen
Daar liggen ze nu te slapen
De drie kleine kleurige knapen.

© Helend opvoeden  2025